W intranecie na stronach ZHP jest już dostępna Polityka Środowiskowa ZHP wraz z załącznikami – wytycznymi dla komend oraz dla drużynowych. Dokument został uchwalony uchwałą Głównej Kwatery ZHP nr 145/2020 z dnia 30 maja 2020 r. w sprawie zaleceń środowiskowych uzupełniających Politykę środowiskową ZHP.

Poniżej informacje dla drużyn. Co robić, by obozować, biwakować, harcować w zgodzie z naturą? Trochę tego jest, jednak tak naprawdę tak powinniśmy działać. Niech te wytyczne będą wskazówkami do lepszego, bardziej harcerskiego działania!

 

I. PRACA WYCHOWACZA

  1. Edukuj przez doświadczanie, zgodnie z metodą harcerską.

    1. Stosuj instrumenty metodyczne o tematyce ekologicznej. Działaj zgodnie z metodą harcerską – nie narzucaj, ale sam podejmij inicjatywę np. z zastępem zastępowych. Pokaż w działaniu, co można robić.

    2. Mów, co jest ważne, ale i rób to! Przykład własny mówi więcej niż tysiąc słów.

    3. Inicjuj działania instruktorskie w ramach swojego środowiska np. poprzez kurs etyki środowiskowej.

    4. Ucz w działaniu, a nie tłumacz. Podczas zajęć „o czymś” a nie „z czymś” zużywa się więcej materiałów.

    5. Działaj realnie – i daj możliwość realizacji tego w środowisku – np. segreguj śmieci w harcówce.

  1. Edukuj przez doświadczanie, czyli przebywanie na łonie natury.

    1. Szukaj informacji o środowisku naturalnym w Waszej okolicy, w miejscach, w których przebywacie, zobaczcie na własne oczy zależności przyrodnicze i funkcjonowanie natury o każdej porze roku. Zachęcaj do ochrony i dbania o te miejsca. Dzięki takim działaniom nie ograniczysz podejmowanej problematyki do segregacji śmieci czy zero-waste, ale jesteś w wstanie zainteresować każdym tematem związanym z funkcjonowaniem przyrody.

    2. Dbajmy o innych mieszkańców. Będąc na łonie natury, nie realizuj działań wytwarzających hałas.

  1. Przebywając na łonie natury nie degraduj jej:

    1. Chodź po wydeptanych ścieżkach lub korzystaj ze ściółki leśnej w sposób rozproszony.

    2. Śmieci zabieraj ze sobą i wyrzucaj je do odpowiednich pojemników.

    3. Zostaw to, co zastałeś – nawet próchniejące drewno jest siedliskiem życia.

    4. Jeśli masz taką możliwość, zbieraj przy okazji śmieci.

    5. Zrezygnuj z energii elektrycznej na łonie przyrody.

    6. Jadąc do miejsca docelowego, korzystaj z publicznych środków transportu.

  1. Korzystaj z dorobku i doświadczenia innych osób, zespołów, organizacji i instytucji. Współpracuj z nimi.

    1. Jadąc w teren, zaznajom się z publikacjami o danym miejscu.

    2. Realizując zajęcia, zaproś znawcę tematu.

    3. Czerp z publikacji wiarygodnych, ale i zrozumiałych dla każdego. Dzięki temu nie ograniczysz się tylko do tematów już Tobie bliskich, ale poszerzysz własną wiedzę. Tematami, których możesz poszukać to świadoma konsumpcja, lokalność rynku produkcji, ślad węglowy, ślad wodny.

II. MATERIAŁY PROGRAMOWE I SPRZĘT DRUŻYNY

  1. Rozsądnie gospodaruj materiałami programowymi. Nie kupuj nowych materiałów i sprzętu – wykorzystaj to, co masz. Jeśli już musisz, kupuj odpowiedzialnie – pamiętaj, że Twoje wybory zakupowe wpływają na środowisko. Z zakupionymi przedmiotami postępuj odpowiedzialnie.

NAJLEPSZE ROZWIĄZANIE: W trakcie zbiórek i innych harcerskich form pracy zrezygnuj z kupowania materiałów np. biurowych. Planuj uczenie w działaniu niewymagającym ”pomocy naukowych”. Zrezygnuj z kupowania rzeczy jednorazowego użytku. Ciekawy i wychowawczy program harcerski da się zrobić bez nich! Dzięki temu możesz postawą instruktorską pokazać, że zależy Ci na środowisku. To wzmocni przekaz. Jeśli potrzebujesz coś jednak zakupić, zamień to na materiał bardziej ekologiczny, np. bez plastikowego opakowania.

LEPSZE ROZWIĄZANIE: Jeśli potrzebujesz coś kupić – najpierw poszukaj na lokalnych grupach sprzedażowych lub grupach typu „oddam za darmo”, które możesz znaleźć w internecie. Kupuj od lokalnych wytwórców tak, by produkt nie przemierzał setek kilometrów i nie generował śladu węglowego oraz byś miał większą możliwość sprawdzenia, czy producent jest odpowiedzialny społecznie. Zaplanuj całość tak, aby kupić tylko potrzebną ilość. Kup w dużym opakowaniu, jeśli się da. Kup w opakowaniu biodegradowalnym. Jeśli coś nadaje się do użytku, a już nie będziecie tego używać – przeróbcie lub poszukajcie mu nowego właściciela np. sprawdźcie, czy ktoś inny nie potrzebuje np. na grupach mediów społecznościowych.

DOBRE ROZWIĄZANIE: Wyrzuć opakowanie lub dany materiał do odpowiedniego pojemnika na odpady. Kupuj materiały z surowców dobrej jakości. Szukaj opinii na temat trwałości i użytkowania materiałów, jakie planujesz kupić. Wypożyczaj elementy, które potrzebujesz tylko na pojedyncze wydarzenie. Poproś o niepakowanie w dodatkowy plastik. Pamiętaj o dobrej, rzetelnej konserwacji sprzętu. Dbaj o przechowywanie materiałów biurowych tak, by ich niepotrzebnie nie zmarnować.

  1. Zastanów się, czy potrzebne są Ci w drużynie gadżety promocyjne, np. plakietki z obozów.

NAJLEPSZE ROZWIĄZANIE: Zrezygnuj z nich!

LEPSZE ROZWIĄZANIE: Jeśli musisz je mieć – wymyśl takie, które będą zrobione z biodegradowalnych materiałów.

DOBRE ROZWIĄZANIE: Wymyśl takie, które będą na pewno używane przez harcerzy przez długi czas. Przed decyzją zakupu sprawdź, czy harcerze już nie mają takich rzeczy i czy będą je używać.

III. OBOZY, BIWAKI, RAJDY I INNE WYJAZDOWE FORMY PRACY

  1. Stwórz program pracy obozu odpowiedzialnie. Pamiętaj, że ma być on głównie podsumowaniem Waszej śródrocznej pracy, a nie rozrywkowym wyjazdem. Analogicznie buduj programy innych wyjazdowych form pracy.

NAJLEPSZE ROZWIĄZANIE: Tworząc program na obóz pomyśl, czy nie możesz ułożyć go tak, by w większości do zajęć używać tego, co znajdziesz na bazie lub w lesie (np. szyszki, patyki, kamyki itp.).

LEPSZE ROZWIĄZANIE: Nie rób dodatkowych zakupów programowych na obóz. Zobacz, co macie w harcówce i użyjcie tego na obozie. Może w domu też znajdziecie coś, czego nie używacie, a co świetnie sprawdzi się podczas obozu.

DOBRE ROZWIĄZANIE: Jeśli musisz kupić kilka rzeczy na obóz, wybierz produkty biodegradowalne czy używane. Skorzystaj z opcji wymiany z innymi drużynowymi.

  1. Nie używaj jednorazowych naczyń.

NAJLEPSZE ROZWIĄZANIE: Każdy uczestnik może wziąć menażkę. Wybieraj takie miejsca wydarzenia, gdzie będzie możliwość umycia menażek. Kup duże opakowanie biodegradowalnego płynu do mycia naczyń.

LEPSZE ROZWIĄZANIE: Jeśli nie da się znaleźć takiego miejsca (np. podczas rajdu) – poproś o wzięcie pudełka śniadaniowego, które brudne można szczelnie zamknąć i umyć w domu.

  1. Ograniczaj zużycie energii elektrycznej w Twojej drużynie.

NAJLEPSZE ROZWIĄZANIE: Zaplanuj wyjazd tak, by korzystanie z energii elektrycznej nie było potrzebne.

LEPSZE ROZWIĄZANIE: Jeśli masz możliwość – wybieraj miejsce tak, by używać energii elektrycznej z odnawialnych źródeł.

DOBRE ROZWIĄZANIE: Używaj już istniejących przyłączy. Nie twórz nowych tylko na potrzeby Twojej jednostki.

  1. Ograniczaj zużycie wody w Twojej drużynie. Przypomnij harcerzom, dlaczego ograniczenie zużycia wody jest ważne.

NAJLEPSZE ROWZIWĄZANIE: Wybieraj miejsce pobytu, gdzie zużycie wody może być systemowo ograniczane np. przez odpowiednie systemy w kranach i słuchawkach prysznicowych (np. woda leci wtedy, gdy tylko podstawiamy czy trzymamy rękę).

LEPSZE ROZWIĄZANIE: Wybierz takie miejsce, które posiada dobre oczyszczanie wody.

  1. Podejdź odpowiedzialnie do zużycia środków chemicznych w czasie wyjazdu. Porozmawiaj z harcerzami o używaniu odpowiedniej ilości środków higienicznych. np. pasty do zębów.

NAJLEPSZE ROZWIĄZANIE: Porozmawiaj z harcerzami (i ich rodzicami, jeśli masz taką możliwość), by używali biodegradowalnych środków higienicznych. Kupuj szary papier toaletowy nie biały lub kolorowy. Kupuj papier toaletowy niepakowany w plastik. Zamiast gąbek z niemożliwego do recyklingu plastiku zakupcie lub zróbcie myjki naturalne np. ze sznurka konopnego. Zamiast jednorazowych ręczników kuchennych, używajcie bawełnianych wielorazowych.

LEPSZE ROZWIAZANIE: Zaproponuj, by zastępem zakupić wspólnie duże opakowanie np. szamponu.

  1. Zastanów się nad sposobem wyżywienia w czasie wyjazdu.

NAJLEPSZE ROZWIĄZANIE: Kupuj w lokalnych wydarzeniu miejscach – u rolników, lokalnych wytwórców. Przygotuj się na zakupy spożywcze i zabierz ze sobą wielorazowe torby czy kartony – nie używaj jednorazowych torebek. Kupuj w dużych, biodegradowalnych opakowaniach. Szukaj miejsca, gdzie można oddać to, co zostało po Waszym posiłku.

  1. Wybierz środek transportu możliwie najbardziej przyjazny środowisku.

NAJLEPSZE ROZWIĄZANIE: Wyjeżdżając z drużyną na dalsze wyjazdy wybieraj kolej, jeżeli tylko jest taka możliwość.

LEPSZE ROZWIĄZANIE: Jeżeli nie ma takiej możliwości sprawdź, czy można zrobić mieszaną formę dojazdu: część koleją, część autokarem lub innym środkiem transportu – najlepiej zbiorowym. Zwracaj uwagę na minimalizację wpływu na środowisko.

DOBRE ROZWIĄZANIE: Wyjeżdżając z drużyną na dalsze wyjazdy, gdy nie ma możliwości skorzystania z kolei, wybierz w świadomy sposób inny środek transportu, zwracając uwagę na aspekty wpływające na środowisko.

  1. Transport i sposób poruszania się w czasie rajdów wybierz w sposób najbardziej przyjazny środowisku.

NAJLEPSZE ROZWIĄZANIE: Przemieszczając się z drużyną lub samemu przede wszystkim wybieraj ruch – marsz, rower lub inne środki transportu zasilane energią naszych mięśni.

LEPSZE ROZWIĄZANIE: Jeżeli nie ma możliwości dotarcia do wybranego celu za pomocą siły naszych mięśni, wybierz transport publiczny lub transport zbiorowy tak, aby minimalizować wpływ na środowisko.

DOBRE ROZWIĄZANIE: Jeżeli miejsce jest trudno dostępne i jesteście zmuszeni skorzystać z prywatnego transportu: zorganizuj carpooling, tak, aby minimalizować liczbę wykorzystanych aut.

  1. Minimalizuj generowanie śmieci.

NAJLEPSZE ROZWIĄZANIE: Minimalizuj generowanie śmieci poprzez użycie przedmiotów kilkukrotnie. Na wyjazdach stosuj zawsze restrykcyjną segregację śmieci, używaj odpowiednio oznakowanych worków, nawet jeżeli nie wymaga od nas tego miejsce, w którym przebywacie (tak rozdzielone śmieci zostaną w sortowni szybciej sklasyfikowane, co zwiększa szansę na recykling). Stosując segregację, zadbaj o uświadomienie osób, jak poprawnie segregować śmieci, zawieszając nad pojemnikami na odpady plakaty lub zachęcając do korzystania z aplikacji pomagającej wybierać odpowiednie kategorie dla śmieci. Zachęcaj do segregowania śmieci poprzez uświadamianie im celowości tego działania.

LEPSZE ROZWIĄZANIE: Stosuj segregację śmieci, nawet jeżeli nie posiadasz odpowiednio oznakowanych worków, zwiększając prawdopodobieństwo recyklingu tych produktów.

DOBRE ROZWIĄZANIE: Wprowadź segregację na mokre i suche śmieci, ułatwiając sortowni śmieci wykorzystanie produktów możliwych do recyklingu.

  1. OGNISKA

  1. Zapoznaj się z zasadami rozpalania ekologicznych ognisk i stosuj je zawsze. Skonsultuj się z osobą kompetentną w celu organizacji jak najbardziej ekologicznego ogniska, np. instruktorem po kursie etyki środowiskowej lub leśniczym.

  2. Ustal, jaki jest cel rozpalenia kolejnego ogniska i czy jest ono niezbędne do realizacji działań programowych.

  3. Stosując pochodnie zastanów się, w jakim celu ich używasz i czy są one niezbędne. Jeżeli stosujesz pochodnie, używaj takich, które są wielokrotnego użytku i zużywają naturalne paliwo, a nie chemiczne.

  4. Stosując formę ognisk na zbiórkach, wyznacz odpowiednie miejsce ogniskowe i zadbaj, aby było jak najbardziej ekologiczne.

  1. SŁUŻBA NA RZECZ ŚRODOWISKA

  1. Pamiętaj, że działania na rzecz środowiska to nie tylko sprzątanie lasów czy śmieci z osiedla. Pomyśl nad innymi formami służby/działań dla dobra środowiska.

NAJLEPSZE DZIAŁANIE: Podejmuj z jednostką służbę na rzecz środowiska. Zaplanuj i przygotuj działania o charakterze lokalnym (osiedle, na którym działa drużyna), które wynikają z potrzeb Waszego otoczenia. Nawiąż współpracę z instytucjami lokalnymi, które działają na rzecz ochrony środowiska. Zaproś specjalistę, który opowie Wam na zbiórce o działaniach, które można podjąć dla dobra środowiska. Niech to będzie inspiracja do podjęcia przez Was służby. Zapytaj o wiarygodne źródła dotyczące ekologii/działań dla dobra środowiska. Korzystając z tych źródeł, zaplanuj wraz ze swoją jednostką służbę na rzecz środowiska.

LEPSZE DZIAŁANIE: Podejmuj z jednostką służbę na rzecz środowiska (wynikającą z diagnozy potrzeb Waszego otoczenia). Zaplanuj i przygotuj działania, do których zachęcisz szkołę, przy której działa Wasza jednostka (jeśli macie harcówkę poza szkołą, wybierzcie szkołę, do której uczęszczają Wasi harcerze).

DOBRE DZIAŁANIE: Podejmuj z jednostką służbę na rzecz środowiska. Zaplanuj i przygotuj działania „pro-eko”, do których zaprosicie inne jednostki z Waszego hufca/szczepu.

  1. Inicjuj służbę na rzecz środowiska także w czasie HALiZ. Jadąc na obóz/zimowisko, zapoznaj się z możliwościami działań, które można podjąć dla dobra środowiska, w miejscu, do którego jedziecie. Zachęć do tych działań jak najwięcej osób.